Znaczenie Unii Horodelskiej ciąg dalszy

2013.10.07 17:14:48

 

Co było powodem sukcesu Rzeczypospolitej?

Niewątpliwie zawierane kolejne unie polsko-litewskie, które miały na względzie osiągnięcie celów politycznych, obronnych i gospodarczych.

Unia w Krewie (1385)                                                                                                                  14 sierpnia 1385 roku w Krewie podpisano układ pomiędzy Wielkim Księstwem Litewskim a Królestwem Polskim. Układ przewidywał małżeństwo wielkiego księcia litewskiego Władysława Jagiełły z królową Polski Jadwigą w zamian za przejście Litwy na katolicyzm, przyłączenie jej do Polski i odzyskanie przez Jagiełłę utraconych ziem koronnych (Pomorza znajdującego się w rękach krzyżackich).
Unia wileńsko-radomska (1401)
W 1401 roku w Wilnie wielki książę Witold wystawił dokument uznający zwierzchnictwo Jagiełły i Korony oraz zobowiązywał się wraz z bojarami litewskimi do przyłączenia ziem litewskich do Korony. Biorąc pod uwagę śmierć królowej Jadwigi (1399) i brak potomstwa z jej małżeństwa z Władysławem II Jagiełłą, bojarowie litewscy zastrzegli, że w przypadku bezpotomnej śmierci króla wspólnie z panami polskimi wybiorą nowego monarchę. Układ wileński potwierdziła rada koronna w Radomiu, przyznając równocześnie dożywotnio tytuł wielkiego księcia litewskiego Witoldowi Kiejstutowiczowi.

Unia horodelska (1413)
Zawarta 2 października 1413 roku unia horodelska potwierdziła wolę obydwu narodów dalszego zacieśniania wzajemnych stosunków przy zachowaniu odrębności państwa litewskiego. Bojarzy zobowiązali się powołać po śmierci Witolda nowego wielkiego księcia w porozumieniu z Polską, panowie polscy godzili się na wybór króla polskiego w porozumieniu z Litwą. Postanowiono także zwoływać wspólne sejmy polsko-litewskie w Lublinie lub Parczewie. Przyjęto do rodów herbowych 47 rodów bojarskich wyznania rzymskokatolickiego. Utrzymanie unii miało na celu przede wszystkim wspólne wystąpienia przeciw Krzyżakom i innym wrogom obydwu krajów.

Unia w Grodnie 1432
Na mocy aktu unijnego z 1432 roku zawartego w Grodnie powołano na tron wielkoksiążęcy na Litwie Zygmunta Kiejstutowicza. Postanowiono, iż Podole powróci do Korony.

Unia wileńska (1499)
Po klęsce bukowińskiej Polski (1497) odnowiono porozumienie pomiędzy Litwą i Polską. Zawarte w 1499 roku w Wilnie przymierze miało charakter obronny. Potwierdzono równorzędność obu państw, Litwini mieli prawo do elekcji króla polskiego, a Polacy - księcia Litwy.

Unia mielnicka (1501)
W 1501 roku w Mielniku zawarto kolejny układ polsko-litewski, gdzie przywrócono unię personalną. Układ nie wszedł w życie wobec sprzeciwów ze strony Władysława II Jagiellończyka, króla Czech i Węgier, oraz Zygmunta Jagiellończyka (późniejszego króla Zygmunta I Starego), będącego wówczas namiestnikiem Śląska.

Unia lubelska (1569)
Ukoronowaniem dążeń zjednoczeniowych Polski i Litwy był akt unii uchwalony 1 lipca 1569 roku w Lublinie przez sejmy obydwu państw. Na mocy tejże unii Korona i Litwa stanowiły odtąd Rzeczpospolitą Obojga Narodów, z wspólnie obieranym królem, wspólnym sejmem i wspólną polityką zagraniczną. W odróżnieniu od poprzednich unii personalnych unia lubelska była unią realną. Korona i Litwa zachowały odrębne urzędy centralne, oddzielny skarb, oddzielne armie, a także oddzielne urzędy ziemskie i sądy oparte na odrębnych statutach. Wspólne były: monarcha (król), sejm i polityka zagraniczna. Do Polski przyłączono województwa: bracławskie, kijowskie, podlaskie i wołyńskie. Wzajemna tolerancja narodowościowa i wyznaniowa oraz równe prawa stanowe na ziemiach polskich i litewskich stanowiły o trwałości unii, której koniec przyniosły w XVIII w. rozbiory.
          Był to wieloletni i dalekosiężny proces polityki wschodniej, zmierzający do połączenia Polski, Litwy i Rusi w jeden organizm państwowy.
          Niestety długotrwała wojna polsko-rosyjska 1654-1667 nie pozwoliła na realizację tego planu. Co prawda w 1658 zawarto ugodę hadziacką, ale było już za późno na realizację tego planu, ponieważ już samo kozactwo było podzielone politycznie i ostatecznie pogodziło się z podziałem Ukrainy na Prawobrzeżną, pozostałą  przy  Rzeczypospolitej i Lewobrzeżną, anektowaną przez Rosję.
          Na Ukrainie Naddnieprzańskiej, po śmierci Chmielnickiego w 1657 roku, zawarta została przez hetmana Iwana Wyhowskiego i starszyznę kozacką Unia Hadziacka 1658, która stanowiła Księstwo Ruskie jako trzeci człon w ramach Rzeczypospolitej i dawała prawosławiu równe prawa z Kościołem rzymskokatolickim. Zaprzysiężona przez króla i zatwierdzona przez sejm w 1659 roku, była to unia trzech narodów. Nie została jednak zrealizowana wobec inspirowanego przez Moskwę powstania kozackiego, obalenia Iwana Wyhowskiego i wznowienia wojny rosyjsko-polskiej w 1660 roku. Zaprawione w bojach ze Szwedami wojska Stefana Czarnieckiego i hetmana polnego koronnego Jerzego Sebastiana Lubomirskiego wspierane przez ordę tatarską Mehmeda Gireja wyparły Rosjan z terenów Rzeczypospolitej do linii Dniepru. Potem wojna prowadzona była ze zmiennym szczęściem, w latach 1663-1664 Jan II Kazimierz Waza zorganizował nawet nową wyprawę moskiewską, jednakże nie przyniosła ona rezultatów.
          Idea Rzeczpospolitej Trojga Narodów odżyła w czasie powstania styczniowego (1863 – 1864), bezskutecznie próbując wywołać powstanie na ziemiach zabranych, a także na ziemiach ruskich.
          Wyrazem tych dążeń były w latach 1860 - 61 liczne manifestacje patriotyczne zakończone Odnowienie Unii Horodelskiej w Horodle, gdzie  10 października 1861 r. przybyła szlachta polska, litewska, wołyńska i podolska. W czasie manifestacji Polaków, Litwinów i Białorusinów oraz Rusinów, odczytano Akt Odnowienia Unii Horodelskiej:
          My, niżej podpisani Wysłannicy i Przedstawiciele wszystkich Ziem, Województw i Miast dawnej Polski przedrozbiorowej, w dniu dzisiejszym zebrani na polu miasta Horodła, oświadczamy aktem niniejszym, stwierdzonym własnoręcznymi podpisami naszymi: że unię łączącą Litwę z Polską ponawiamy, a unię Polski i Litwy z Rusią zawieramy na zasadach zupełnego równouprawnienia wszelkich narodowości i wyznań: łącząc się do wspólnej pracy celem wydźwignięcia ojczyzny naszej z dzisiejszego upadku aż do zupełnej niepodległości. Prawa nasze w tej mierze, jako nie uległe żadnemu przedawnieniu, oddajemy pod uznanie Rządów konstytucyjnych i sumienia Ludów wolnych.       
        Odzwierciedleniem tej ugody politycznej, było przyjęcie przez Rząd Narodowy nowego herbu, który obok godła Polski i Wielkiego Księstwa Litewskiego przedstawiał postać Archanioła Michała, patrona Rusi Kijowskiej.

 Herb powstańczy z 1863 r.

Rząd Narodowy z czasów powstania styczniowego - zgodnie z duchowym dziedzictwem Horodła - uprawomocnił ostatecznie nowy kształt trójdzielnego herbu Rzeczypospolitej z Orłem, Pogonią i Michałem Archaniołem, który to herb był powszechnie respektowany na pieczęci Rządu.
       Przebieg tych wydarzeń drobiazgowo opisuje Prof. Franciszek Ziejka, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego w pracy "Horodelska tradycja" - "Nasza rodzina w Europie" (UNIVERSITAS - Kraków 1995 r.
         Akt ten, który dawał każdemu z trzech narodów pełną swobodę działania – komentuje prof. Franciszek Ziejka - wskazywał na potrzebę wspólnej pracy nad odzyskaniem niepodległości, nie przesądzał jednak kształtu odrodzonej Rzeczypospolitej.
        Szkoda że Ukraińcy tego nie zauważają, a już błędem jest pomijanie tego faktu przez polskich polityków.


komentarze: 0