wrzesień 2006 - cz. II

2016.03.23 19:56:05

Forteca   

       
Fortecę ze Starym Miastem łączy Most Turecki zbudowany przed 1494. Na krańców stały dwie nadbramne baszty od strony zamku: Baszta św. Anny z Bramą Stanisława Augusta i druga od wschodu zniszczona przez Turków w 1672 r. Pierwszym architektem był Hiob Bretfus, który pracował przy moście w 1544 roku przebijając w skałach pod mostem kanał. Most został poważnie uszkodzony podczas tureckiego oblężenia w 1672 roku. W 1685 roku jego arkady zostały obmurowane przez 500 okupujących miasto Turków. W ten sposób powstała w miejsce arkad jednolita ściana. Po odzyskaniu Kamieńca przez Polskę, w 1715 roku przeprowadzono częściowy remont. Ponowny remont wykonano w 1766 roku.  Aż do XIX wieku prowadziła po nim najważniejsza droga do miasta. W 1942 roku został częściowo poszerzony przez Niemców, a w 2000 roku most ten wpisany został na nowojorską listę World Monuments Watch, jako jeden ze stu cennych zbytków świata, którym zagraża zniszczenie. 

       
O twierdzy wspomnę tylko, że zbudowana została w drugiej połowie XIV wieku z inicjatywy książąt Jerzego i Aleksandra Koriatowiczów i Spytka II z Melsztyna. Pod panowaniem polskim pozostawał od 1432 roku. Wielokrotnie była umacniana. Po klęsce warneńskiej został umocniony przez Jana z Tęczyna, Dzierżysława z Rytwian i Jana Ostroroga, wysłanych przez Kazimierza Jagiellończyka. Do umocnienia zamku przyczyniły się fundacje papieży Mikołaja V, Juliusza II i Leon X.                     

        
W 1494 roku zamek posiadał dwie bramy: Miejską od zachodu i Polną od wschodu. W 1542 roku powstała basteja w południowo-wschodnim narożniku. Rozpoczęto też budowę nowej Bramy Polnej. W 1544 kolejną przebudowę prowadził architekt królewski Hiob Bretfus (Pretfus). W 1544 sporządził dokładny opis zamku, dobudował Basztę Nową Wschodnią, broniącą dostępu do bramy zamkowej, od zachodu Małą Zachodnią Basztę, a za nią potężną Basztę Nową Zachodnią  (przebudowaną przez Turków po zniszczeniach z 1672 r.). Pretfus wzniósł też Bramę Polną.    Dawniej na dziedzińcu zamku stał niewielki kościółek św. Stanisława. Po 1672 zamieniony przez Turków na meczet, a  później rozebrany. Zamek i Kamieniec Podolski pod panowaniem tureckim pozostawał przez 27 lat. Został odzyskany przez Polskę w 1699 r.  (po Pokoju w Karłowicach). W XVIII wieku przeprowadzono kolejne modernizacje pod kierunkiem Andrzeja Glovera. W 1762 roku Christian Dahlke zaprojektował dziedziniec południowy, a w 1783 roku odbudowano Bramę Polną według projektu Jana de Witte. W 1790 roku zbudowano zamkowe kazamaty i północy dziedziniec zamku według projektu Stanisława Zawadzkiego. 

Bakota 

Pierwsze dziejopisarskie wzmianki o Bakocie pochodzą z roku 1240. Wtedy Daniło Romanowicz szukał pomocy w wojnie przeciwko Złotej Ordzie na Węgrzech i w Polsce. Wtedy bojarowie rozdzielili między siebie ziemie i rządzili jako niezależni władcy. Bojar Dobrosław Sudicz zajął w 1240 r. Podole wraz z Bakotą. Pisząc o Bakocie trzeba wspomnieć o skalnym monastyrze, który był usytuowany na 120. metrowej skale a jego losy zostały splecione z tym rejonem na wiele wieków. Monastyr znajduje się na lewym-wschodnim rogu Kamieniecko-podolskiego Rejonu, obok wioski Goraiwka. Pierwsze pisemne wzmianki o monastyrze pojawiły się w Kronikach Wielkich Książąt Litewskich w XIV w. Kronikarz podajr o zajęciu Podola w 1362 r. przez litewskich prawosławnych książąt Koriatowiczów. Panowali aż do najazdu Tatarów. W kronikach jest zapisane: „ Koriatowicze wybudowali twierdzę na rz. Smotrycz. Oraz odnowili i umocnili miasto Bakota", gdzie w skalnych pieczarach nad rz. Dniestr mieszkali mnisi. Z kronikarskiego zapisu wynika też, że monastyr był założony na długo przed przybyciem Koriatowiczów. Dalsze losy monastyru są ściśle związane z historią Bakoty. Przyjmuje się, że w 1434r. Bakotę, monastyr i pieczary było spustoszone, a mnisi rozproszyli się. Monastyr długo stał pusty i był grabiony. Tylko w górnych częściach skał zostały zachowane resztki dawnych budowli, ale to tylko są przypuszczenia, a prawdziwy los monastyru z tych czasów nie jest znany. Około roku 1880 W. B. Antonowicz przybył do Bakoty i rozpoczął prace odkrywkowe i archeologiczne na Białej Górze, bowiem to miejsce ludność wskazała jako uroczysko-monasyrzysko, a także przekazała legendy związane z uroczyskiem. 

Jaremcza 

        
Jedziemy drogą Stanisławów, Halicz do Truskawca, bo ktoś chce zobaczyć dom swojej cioci. Mkniemy więc szosą, omijając Stryj i Drohobycz, by jak najszybciej dotrzeć do Truskawca.  

Truskawiec - znaczące miasta przedwojennej Polski. W Stryju urodził się Kornel Makuszyński. Do gimnazjum chodzili tu Artur Grodger i Kazimierz Wierzyński. W pobliskiej wsi urodził się Stefan Bandera, syn ukraińskiego „świaszczennyka”. Dla Ukraińców bohater narodowy, dla Polaków okrutny przywódca nacjonalistów ukraińskich, odpowiedzialny za zamordowanie Tadeusza Hołówki w Truskawcu.  ministrze rządu polskiego Pierackim oraz za eksterminację narodu polskiego w latach 40. ub. wieku. Po krótkim pobycie w Truskawcu, uraczeni słynną „naftusią”, podążamy do wyznaczonego celu, do Użgorodu. Musimy dojechać do drogi Stryj  - Mukaczewo. Miało być tylko 40 km, tymczasem wlekliśmy się po jakichś wertepach, aż w końcu wjechaliśmy na trzeciorzędną drogę,  wzdłuż doliny rz. Opór, nad którą leży miasto Skole. Tam urodził się w 1862 r. Stanisław Głąbiński; wybitny polityk i publicysta, profesor i rektor Uniwersytetu Lwowskiego, czołowy działacz Narodowej Demokracji, poseł do Rady Państwa (austro – węgierskiego parlamentu), wicepremier rządy Wincentego Witosa, poseł i senator Rzeczypospolitej 1928 – 35. Już widać zarys Gorganów, ale niestety droga znacznie się pogorszyła. Do Skolego nie dotarliśmy. Pojechaliśmy objazdem i pobłądziliśmy.  Kierowca jest w kłopocie - co dalej. Ktoś zgłasza się, że zna te tereny i może pilotować. Efekt był taki, że  Gorgany zniknęły z pola widzenia, a my przez kilka godzin jechaliśmy bocznymi drogami, aż wjechaliśmy na drogę szybkiego ruch Mościska – Sambo – Użgorod, biegnącą tuż przy granicy z  Polską. O zwiedzaniu Użgorodu nie było już mowy, bo do hotelu przyjechaliśmy nocą. 

  
Lewocza 

przed XII wiekiem były tu osady słowiańskie, które prowadziły handel z Krakowem, miastami Hanzy i Wenecją. W połowie XII w. król węgierski Gejza II osiedlił w tym rejonie osadników niemieckich, z Saksonii. Najazd Mongołów w latach 1241-1242 zniszczył te osady. Jeszcze przed 1245 r., na ziemie spiskie przybywają Niemcy z Saksonii. Niemieccy koloniści założyli tu trwałą osadę. Pierwsza pisemna wzmianka pochodzi z dokumentu wydanego przez króla Belę IV w 1249 r. 

W 1271 r. Lewocza była już głównym ośrodkiem jednostki administracyjnej - Związku Sasów Spiskich (późniejszej prowincji XXIV Miast Spiskich), grupującej kolonie niemieckich górników na Spiszu. Od 1317 r. Lewocza  była już wolnym miastem królewskim. W 1402 r. król Zygmunt Luksemburski zwolnił kupców lewockich z obowiązku składu w całych Węgrzech. a w 1411 r. rozszerzył lewockie prawo składu również na kupców węgierskich z innych miast. W 1419 r. lewoccy kupcy zostali zwolnieni od płacenia cła na granicach państwa. W 1494 tu w Lewoczy spotkali się jagiellońscy władcy Polski, Litwy, Czech i Węgier. Mimo pożarów w 1550 i 1599 Lewocza szybko rozwijała się. Miasto dorobiło się wielu kościołów, trzech aptek, szkoły i drukarni (od 1624), działało tu ponad 40 cechów rzemieślniczych. Dobrobytu miasta nie podkopały najazdy husyckie w XV wieku, ponad stuletni (1435-1558) konflikt z pobliskim Kieżmarkiem o prawo składu ani nawet najazd turecki i wywołane nim zubożenie Węgier. W epoce powstań antyhabsburskich w XVII wieku rozpoczął się zmierzch miasta. W XVI i XVII wieku Lewocza była najważniejszym ośrodkiem ewangelicyzmu na ziemiach słowackich, jednak za czasów habsburskich doszło do niemal całkowitej rekatolicyzacji Lewoczy i całego Spisza. Miasto, które początkowo miało charakter czysto niemiecki, po wiekach uległo slawizacji do tego stopnia, że w latach czterdziestych XIX wieku powstał tu ośrodek narodowego ruchu słowackiego.  

Do 1923 Lewocza była ośrodkiem administracyjnym komitatu (żupy) spiskiego. Pod koniec II wojny światowej większość lewockich (i w ogóle spiskich) Niemców uciekła na zachód przed Armią Czerwoną, która zajęła miasto 21 stycznia 1945. W 1998 odbyło się tu spotkanie prezydentów 11 państw środkowej Europy. W 2009 roku zabytki Lewoczy zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO jako rozszerzenie wpisu, obejmującego m.in. Zamek Spiski. W Lewoczy w całości zachowało się stare miasto, otoczone murami obronnymi. Zwraca uwagę dobrze zachowana siatka ulic z wielkim, prostokątnym rynkiem (dziś główny Plac Mistrza Pawła, słow. Námestie Majstra Pavla). Gotycki kościół farny, trójnawowy, p.w. św. Jakuba w centrum rynku. Ratusz, pierwotnie gotycki, z końca XV w. Po pożarze w 1550 r., odbudowano w stylu renesansowym w latach 1551-1559. W 1615 r. dobudowano późno renesansowe arkady na parterze i piętrze. Ratusz połączony jest z renesansową wieżą, wzniesioną w latach 1656-1661.  Służyła jako dzwonnica miejska. W ratuszu jest siedziba Muzeum Spiskiego.  Przy ratuszu jest pręgierz - kuta "klatka hańby" z 1600 r.  Kamienice mieszczańskie w otoczeniu rynku - ok. 60 domów, należących niegdyś do bogatych kupców. Najładniejsza jest kamienica Thurzonów pod nr 7, z renesansową attyką. Stary kościół minorytów, tzw. gimnazjalny, przy ul. Klasztorskiej. Gotycki, z I połowy XIV w. Wybudowany dzięki donacji jednego z największych wielmożów górno węgierskich tamtych czasów, Magistra Doncza. Nawa kościoła została przebudowana w 1671 r. w stylu barokowym, z zachowaniem większość detali gotyckiej kamieniarki. Wewnątrz główny ołtarz z gotycką rzeźbą Madonny z XV w. i z barokowymi figurami węgierskich królów i jezuickich świętych. Nowy kościół i klasztor minorytów. Znajduje się przy Koszyckiej Bramie. Zbudowano go w miejscu po najstarszym koszyckim kościele, zburzonym po pożarze w 1747 r. Zabudowań klasztornych wzniesiono w latach 1748-1755 na planie litery "U".  

Kościół ewangelicki w południowej części rynku, klasycystyczny. Zbudowany w latach 1825-1837 według projektu architekta Antona Povolneho na planie krzyża greckiego i zwieńczony wielką kopułą. We wnętrzu z trzypiętrowymi emporami zwraca uwagę ołtarz główny z obrazem Chrystusa kroczącego po falach, pędzla lewockiego malarza Jozefa Czuczika. W kościele przechowywane jest cenne archiwum i bogata biblioteka. Wielki Župný dom, do 1922 r. siedziba Żupy Spiskiej. Zbudowany w latach 1806-1826 według projektu architekta Antona Povolneho, uważany jest za najpiękniejszą siedzibę żupy na całych dawnych Węgrzech. Klasycystyczna forma.  

Kamienica Mistrza Pawła z Lewoczy, obecnie siedziba muzeum. Mistrz Paweł z Lewoczy średniowieczny był rzeźbiarzem i malarzem, pracującym na terenach dzisiejszej Słowacji na przełomie XV i XVI wieku. Pozostały fragmenty murów obronnych z XIV - XVIII, liczących pierwotnie ok. 2 km długości, z sześcioma basztami i trzema bramami: Koszycką, Menhardską i Polską. 

Co było do zobaczenia, zobaczyliśmy , a teraz prosto do Krakowa. Jeszcze jest widno, ale w Krakowie będziemy dopiero koło północy. 

komentarze: 2