Ziemie Lędzian

2013.06.18 17:36:10

Obiecałem opowiedzieć o czasach bardzo starych. Otóż tam gdzie moja Ojczyzna, tam kiedyś mieszkało plemię Lędzian. Nazwa plemienia pochodzi od staropolskiego słowa "lęda" (pole nadające się pod uprawę. Pozyskiwanie takiego pola polegało na wycinaniu i wypalaniu lasów. Lędzianin więc był rolnikiem „wypalaczem lasów”. W dzisiejszej polszczyźnie od tego słowa wywodzi się słowo "ląd" oznaczające ziemię. Było to plemię lechickie zachodniosłowiańskie. Oni już wówczas stanowili zaporę przed parciem Rusi na zachód. Kluczową rolę odgrywał tu Czerwień (obecnie Czermno) i Bełz. Tereny Lędzian, to ziemie dorzecza Sanu i górnego Bugu, które wchodziły w skład państwa Mieszka I syna Siemomysława, wnuka Lestka, a ojca Bolesława I Chrobrego. Mieszko I to historyczny pierwszy władca Polan, uważany za twórcę państwowości polskiej. Poprzez ślub w 965 r. z Dobrawą i chrzest w 966 r. włączył swoje państwo w zachodni krąg kultury chrześcijańskiej. Kontynuował politykę ojca i dziadka, którzy jako władcy pogańskiego księstwa  Polan, poprzez sojusze lub siłą militarną podporządkowali sobie Kujawy, Pomorze Wschodnie i Mazowsze. Za swojego panowania zajął Pomorze Zachodnie, aż po rzekę Odrę, a w ostatnich latach życia w wojnie z Czechami zdobył Śląsk i prawdopodobnie Małopolskę (tereny Wiślan i Lędzian).

O plemieniu Lędzian w IX i X w. wspominali: Geograf Bawarski, który napisał, że Lędzianie występują pod nazwą Lendizi i posiadają 98 grodów. O „Landzaneh” wspominał także podróżnik Abu al-Hasan Ali ibn al-Husajn al-Masudi, Abdul Hassun ibn Hussein ibn Ali El Mas'udi, arabski historyk i geograf, a Konstantyn VII Porfirogeneta w swoim dziele "De Administrando Imperio" nazywał to plemię „Lendzaninoi”. Ruski kronikarz Nestor, w latopisie pisał, że w latach 70. X w. Lędzianie najprawdopodobniej stali się obywatelami państwa polskiego po ich złączeniu z nowo powstałym organizmem państwowym Mieszka I, a w 981 zostali podbici przez Ruś Kijowską – po zajęciu przez ruskiego księcia Włodzimierza, należących do Polski Grodów Czerwieńskich. Tereny te odzyskał Bolesław Chrobry w 1018 roku, podczas powrotu z wyprawy kijowskiej, ale już w roku 1030 wojska ruskich Rurykowiczów zagarnęły polski Bełz, a w następnym roku w wyniku wyprawy Jarosława Mądrego i Haralda III i inne grody Lachów aż po San i dalej Nestor pisze pod rokiem 1031: Owego roku Jarosław i Mścisław zebrali mnogie woje, poszli na Lachy i owładnęły grody czerwieńskie na powrót. I zawojowali ladzką ziemię i uprowadzili mnogie Lachy i między siebie ich rozdzielili. A Jarosław osadził swoich.

Pod panowaniem ruskim Lędzianie ulegli całkowitej rutenizacji. Zaczęła się ona w 1031r. od przesiedlenia przez Jarosława Mądrego znacznej części ludności lędziańskiej nad rzekę Roś (Naddnieprze), gdzie długo zachowywała swą odrębność etniczną. Rutenizujący wpływ miała również działalność cerkwi prawosławnej metropolii kijowskiej. Najsilniejszym czynnikiem rutenizującym była jednak ciągła, intensywna imigracja ludności wschodniosłowiańskiej, uchodzącej przed najazdami tatarskimi i ciągłymi wojnami domowymi gnębiącymi Ruś, na względnie bezpieczne tereny lędziańskie. W pierwszych dziesięcioleciach X w. Lędzianie dostali się prawdopodobnie też pod kilkuletnie wpływy koczowniczych Madziarów, ale jeszcze za panowania króla Bolesława Szczodrego w drugim dziesięcioleciu X w., Polacy na krótko odzyskali te tereny, po czym trafiły one z powrotem pod panowanie książąt ruskich, halicko-włodzimierskich. Powadzone  jeszcze przed wojna badania archeologiczne pokazały, że teren pomiędzy dzisiejszym Złoczowem i Brodami był znacznie zaludniony i tam 13 km. od dzisiejszego Złoczowa, kiedyś było potężne grodzisko o historycznej nazwie Pleśnisko, potocznie nazywane do dziś horodyszczem. Z Pleśniskiem związane są liczne wydarzenia historyczne. Kiedy Kazimierz Sprawiedliwy w XII w. rozszerzył wpływy Polski na ruskie księstwa halickie i włodzimierskie, jego żona Rusinka księżna Helena córka Wszewołoda Mścisławowicza – księcia Bełzkiego,  a matka Bolesława Leszka Białego i Konrada Mazowieckiego, założyła w 1180 r. klasztor Bazylianów w Pleśnisku. Kronika Ipatijewska zaś informuje, że w 1188 r. księciu Romanowi halickiemu nie udało się wygnać bojarów i ich zagranicznych sojuszników i około 1190 r. Roman Mścisławowicz uchodząc przed Węgrami z Halicza, został przez nich pokonany pod Pleśniskiem i uszedł do Polski, a więc Węgrzy, kiedy zajęli ich gród, po raz drugi mieli bezpośredni kontakt z tym plemieniem. Pleśnisko jak wiele innych grodów położonych na szlaku najazdu mongolskiego uległo zupełnemu zniszczeniu w 1241 r. przez hordy Batu  Chana i pod ich zwierzchnictwem pozostawały do roku 1256, a po roku 1256 zależne były od Chanatu Krymskiego.

W 1323 r. po śmierci księcia halicko - włodzimierskiego Jerzego I, Władysław Łokietek wprowadził na tron halicko – włodzimierski swojego mazowieckiego krewniaka, Bolesława, syna Trojdena, którego matką była Rusinka Maria Juriewna, córka Jerzego I. Po raz trzeci Węgrzy pojawiają się na tych terenach w październiku w 1372 r. kiedy namiestnikiem z rąk węgierskich na Rusi Halickiej został Władysław Opolczyk (Piastowicz). Stąd Węgrzy nazywają Polaków Lengjel.

W XIV w. w Zjednoczonym Królestwie  Polskim pod panowaniem Władysława Łokietka  i za Kazimierza Wielkiego w 1253 r. w skutek zabiegów polskich, zmierzających do katolizacji Rusi,  syn Romana Halickiego, Daniel, został koronowany przez legata papieskiego. Ta polityka wschodnia, kontynuowana poprzez mariaże, w przyszłości zaowocowało wielkim sukcesem politycznym Piastów, osiągniętym zapewne za wiedzą i zgodą Litwy, która posiadała już wielkie obszary Rusi, wydarte Złotej Ordzie, a także za zgodą dworów książęcych Rusi, które korzystały ze znaczącej w owym czasie pozycji Królestwa Polskiego w Europie wschodniej i zachodniej. Warto wspomnieć, że od czasów  Bolesława Krzywoustego, a więc już od pierwszej połowy XII w. począwszy, coraz bardziej wchodził zwyczaj koligacenia się Rurykowiczów z Piastami.  To tworzyło grunt dla rozmaitych zbliżeń, umożliwiało kontakt i często dawało odstawy prawne do panowania poza własnym rdzennymi terytoriami. Otóż sam Bolesław Krzywousty miał pierwszą żonę Rusinkę. Z pośród pięciu jego synów trzech pojęło za żony Rusinki, a dwie  córki poszły na Rus. Warto tez dodać, że już Kazimierz  Sprawiedliwy miał za żonę Rusinkę. Leszek Biały Rusinkę Grzemisławę i wreszcie Konrad Mazowiecki również Rusinkę Agafię. W 1340 roku ziemie te ponownie zostały inkorporowane w skład terytorium polskiego przez Kazimierz  Wielkiego, dzięki polityce wschodniej Piastów   konsekwentnego umacnianie swoich wpływów poprzez mariaże, co dawało dobre wynik, bo po śmierci Jerzego II na Haliczu – syna Trojdena Piastowicza (otruty został przez bojarów), tereny te przejął w drodze sukcesji Kazimierz Wielki.

Kazimierz Wielki kilkakrotnie był żonaty. Jako ostatnią pojął za żonę córkę Gedymina Aldonę – Annę utrwalając zbliżenie między Polską i Litwą na wiele lat, zaś panujący na Rusi Jerzy II pojął za żonę córkę Giedymina, Eufemię. Kazimierz nie miał syna, dziedzica Królestwa, więc postanowił w 1338 r., że gdyby umarł bez dziedzica, na tronie polskim zasiądzie węgierski następca tronu, Ludwik Andegaweński. Chodziło o zacieśnienie sojuszu polsko-węgierskiego, nie zaś rzeczywista obawa o losy dziedzictwa. Zmarł w roku 1370. Chociaż nie udało mu się zrealizować wszystkich postawionych sobie celów, to zdołał doprowadzić do tego, że przez kilka następnych wieków Polska stanowiła istotny czynnik polityki europejskiej, szczególnie w Europie Środkowej. Można śmiało powiedzieć, że Piastowie i Kazimierz Wielki położyli podwaliny pod przyszłą Rzeczypospolitą Dwojga Narodów, Zgodnie z postanowieniem Kazimierza Wielkiego na tronie Polskim zasiadł Ludwik Węgierski, a następnie 12 letnia Jadwiga.  Do Jadwiga Krakowa przybyła w lecie 1384 r. i 16 października została ukoronowana na króla Królestwa Polskiego w katedrze na Wawelu.

Jadwiga nie mając wymaganego prawem wieku była zależna zarówno od swojej matki, jak od panów polskich, głównie małopolskich, decydujących o polityce polskiej od czasów króla Ludwika. Ci zaś wykluczyli, by Jadwiga mogła poślubić Habsburga. Nawiązano rozmowy z wielkim księciem litewskim Jagiełłą. Polska potrzebowała silnego króla. Z kolei Wielkie Księstwo Litewskie niepokojone rosnącą w siłę Moskwą, jak i zakusami Zakonu Krzyżackiego, miejsce napięć między braćmi Jagiełły, także potrzebowało wzmocnienia. Propozycja panów polskich została podjęta przez Jagiełłę. Po okresie korespondencji i wizyt u królowej Elżbiety, Jagiełło aktem wydanym w Krewie 14 sierpnia 1385 r. zobowiązał się, że jeśli poślubi Jadwigę, ochrzci siebie i Litwę i doprowadzi do unii polsko-litewskiej.

Habsburgowie zaniepokojeni toczącymi się rozmowami polsko-litewskimi usiłowali je przekreślić na drodze faktów dokonanych. Do Krakowa przybył Wilhelm, ale odmówiono mu wstępu na Wawel i zmuszono do powrotu.  Jest stara tradycja, że Jadwiga wiele czasu spędziła wtedy na modlitwie u stóp wizerunku Pana Jezusa Ukrzyżowanego. Z tego okresu pochodzi także słynny racjonał Królowej Jadwigi.

Wydarzenia nabrały dynamiki, gdy zbliżały się 12 urodziny Jadwigi. Najpierw 11 stycznia 1386 r. aktem wołkowyskim nastąpił wybór Jagiełły na króla Polski, co de facto oznaczało wybór męża Jadwigi, 12 lutego przyjazd Jagiełły do Krakowa, 15 lutego chrzest Jagiełły i jego braci w katedrze oraz publiczne odwołanie przez Jadwigę jej dziecięcych sponsaliów pro futuro i 18 lutego 1386 r. wyszła za Jagiełłę, a 4 marca Jagiełło został ukoronowany na króla Polski.
 

Wiosną 1387 Jadwiga stanęła na czele wyprawy rycerstwa polskiego, której celem była rewindykacja zajętej przez Węgrów Rusi Czerwonej. 8 marca 1387 potwierdziła przywileje dla Lwowa, gwarantując mu prawo składu. Tam też 26 września 1387 złożył jej hołd lenny hospodar mołdawski Piotr I. Jadwiga poślubiła Władysława Jagiełłę, wielkiego księcia litewskiego. Małżeństwo Władysława Jagiełły z dziedziczką tronu polskiego Jadwigą Andegaweńską, koronowaną na króla Polski, po śmierci Ludwika Węgierskiego, siostrzeńca Kazimierza III Wielkiego, było wynikiem zawartej unii w Krewie.  
Panowanie Jagiellonów to czas wielkich sukcesów militarnych państwa polsko-litewskiego na zachodzie i przeciwstawienie się presji na ziemie litewskie zaborczego Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. W szczytowym okresie Rzeczpospolita skupiała pod swoim panowaniem obszar ponad 2 000 000 km?, co czyniło ją jedną z najpotężniejszych dynastii w Europie. 1 czerwca 1434 w Gródku Jagiellońskim umarł król Polski i wielki książę Litwy Władysław II Jagiełło.   

 Zaczęliśmy od czasów bardzo dawnych i już jesteśmy u schyłku średniowiecza, a o Castrum Sloczov opowiem w następnym rozdziale.

komentarze: 0